کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 388

دک کردن-از سر وا کردن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن
دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت
 

چار دیواری-خانه

بَر و بیابان-دشت و صحرا

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود
خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

 

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

آب نخوردن-درنگ نکردن

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن
خلاف-جرم
روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن
آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

 

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

 

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

زیاده روی-افراط-اسراف

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

 
زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن
به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری
خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم
آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

 

اطفال باغ-گل‌های تازه

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن
 

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

خورده برده-ملاخظه و پروا

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

 
 

آهوی خاور(آفتاب)

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

دم بازی-چاپلوسی-تملق

پیش کسوتی-قدمت و برتری

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

 
دوبلور-دوبله کننده

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

 

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

 

 

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن
زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

 

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا
چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

 

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

 
دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن
خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند
خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

جا افتادن-سر جای خود آمدن

پِر پِر آمدن-به لرزه افتادن
روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

 

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

 

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

اجاق(دودمان)
چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

پیش افتادن-جلو زدن-سبقت گرفتن

از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)
خارج از حد-بیش از اندازه

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

بی ریخت کردن-کتک زدن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

حیوون-نگا. حیوان

آبدار-سخت-شدید-سنگین

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی
به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن
به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

دستمالی-دست مالیدن

 

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

پا به رکاب-آماده ی رفتن

دال به دال-پشت سر هم

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی
حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

 

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

 

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع
دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری
پر و بال-امکان-فرصت

ریز نقش-دارای اندام کوچک و ظریف

دسته جمعی-باهم-گروهی

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

ته چین-نوعی پلو که در آن گوشت بره یا مرغ پخته را در ته دیگ می گذارند

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

دست و پا کردن-فراهم آوردن

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن
بنا-قرار

جای پا-اثر-نشانه-رد

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

چیز فهم-عاقل و فهمیده

 

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)
چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

دو شاخ-دارای دو شقه

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

برزخ شدن-ناراحت شدن
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی
به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

ترید- تلیت

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت
پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

چار راه-محل تقاطع دو راه

پا سست کردن-آهسته کردن-از سرعت خود کاستن
آفتاب خوردن(سختی کشیدن)
رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

آفتابه گرفتن-آفتابه برداشتن

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

پیشاب-ادرار

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

اله و بله(چنین و چنان)

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

 

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

 

انداختنی-جنس نامرغوب

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

پشه کوره-پشه ی ریز

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

فرسوده و خراب شدن

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

چرکوندی-لکه دار کثیف

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع
تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

 

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

جیک-صدا-آواز

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

اهل آن کار (کار بد)

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

تپه گذاشتن-بول کردن

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

 
 

پیشت-آوازی برای راندن گربه

 

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

رفتگار-رفتنی-مردنی

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

اُق زدن-بالا آوردن

بدک-نه چندان بد

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

جسته دوزی-نوعی دوختن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

 

جا ماندن-فراموش شدن

زردنبو-زردمبو

 

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

 
به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

دهن بسته-حیوان

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن